Pedagogische tact, een zoektocht naar balans

Onderwijs is een vat vol paradoxen. Enerzijds proberen we de leerlingen een geborgen, veilig, misschien wel gelukkig gevoel te bezorgen, terwijl we aan de andere kant gedreven worden door prestaties, scores en resultaten. Voor iedere school en elke individuele leerkracht blijft deze opdracht een balanceeroefening tussen gevoel en ratio. Escaldascholen heeft daarom gekozen te werken met het traject ‘Pedagogische tact’. Een traject aangeboden en ontwikkeld door het NIVOZ, een ‘autonoom Nederlands onderzoeks- en ontwikkelingsinstituut ten dienste van goed onderwijs’.

Uit ervaring leren

Pedagogische tact is een traject dat in het bijzonder gericht is op leraren die al enige jaren ervaring hebben en zich afvragen hoe ze die merkwaardige momenten waarop een probleemsituatie in de klas zich als vanzelf oploste – door hun eigen goede uitspraak, handeling of interventie – vaker kunnen laten plaatsvinden. ‘Het goede doen, ook in de ogen van de leerling.’ Uit ervaring leren waarom die ene handeling wel resultaat heeft gehad. Leren begrijpen hoe het eigen handelen van invloed is op de reactie van de ander, van de groep. Door te leren herkennen welke aanpak succes heeft een betere, tactvolle onderwijzer te worden. ‘Tact is geen competentie die je gebruikt, maar iets dat je bent.’ Pedagogische tact gaat over jezelf kennen, over de ander bij je binnen laten komen, over handelen in volle aandacht.

Het eigen handelen

De basis van Pedagogische tact is de persoon voor de klas. Letterlijk. Het levensverhaal van de juffrouw of meester bepaald voor een groot deel hoe hij of zij naar de wereld kijkt. Naar de klas kijkt, de processen en interacties binnen het geheel beziet. Die ‘persoon’ maakt hoe de interactie tussen leerkracht en leerlingen verloopt. Waar ze op een lijn zitten, waar ze botsen. Hoe tactvol een leraar om kan gaan met de problemen waarvoor hij zich gesteld ziet, zich bewust van de gevolgen van het eigen handelen.

Op waarde geschat

Kinderen hebben behoefte aan geborgenheid, maar ook aan duidelijkheid. Willen ze zich veilig voelen in een klas, vrij om zichzelf te zijn, dan speelt de relatie met de leerkracht een grote rol. Wie de kunst verstaat om het juiste evenwicht te bieden tussen aandacht, autonomie en eigen kunnen, heeft de strijd al voor de helft gewonnen. Door als onderwijzer dicht bij jezelf te blijven, vergroot de kans op herkenning, op erkenning. Kinderen moeten zich kunnen hechten, maar hebben tegelijkertijd de ruimte nodig om zichzelf te kunnen zijn. Om op hun eigen niveau te worden gewaardeerd. Daar zit de kracht van Pedagogische tact. In de nabijheid van de leraar en diens vermogen om de capaciteiten van het kind op waarde te schatten.

1 + 1 = veel

Opvoeding is een behoedzaam spel van vraag en antwoord. De belangrijkste vragen zijn die, welke in het hoofd van het kind ontstaan, de beste antwoorden die, die hun grondslag vinden in verantwoordelijkheid. In de kunst en de wil om het kind daadwerkelijk te antwoorden. De dialoog aan te gaan en het kind uit te dagen zelf na te denken over de impact van het antwoord. Door aandacht te geven aan de prestatie van het kind. Voor de vragen die het stelt en voor de antwoorden die samen worden bereikt. Te laten zien wat het eigen aandeel in de oplossing is. Pedagogisch tact bestaat er in een wisselwerking te creëren tussen leraar en leerling(en). Een wederzijdse aanmoediging om meer uit elkaar te halen. De uitdaging om van elkaar te leren.